In memoriam: Hans Magnus Enzensberger (1929-2022)

Hij zat met rode sokken op de bank van de uitgeverij en vertelde over zijn volgende boek, het essay De radicale verliezer. Over de psychologie van de zelfmoordterrorist (2006). Wij hoorden onmiddellijk: hier is niet alleen een nieuwsgierig tijdgenoot aan het werk, maar een bewegelijke geest, die boeiend over macht en verlichting in de Arabische wereld kon vertellen. Iemand die altijd een ‘potloodlengte’ vooruitdacht en in veel disciplines thuis was. Als dichter had hij al met zijn eerste dichtbundel, verteidigung der wölfe (1957), naam en faam gemaakt. Het opzienbarende gedicht verteidigung der wölfe gegen die lämmer staat in iedere serieuze anthologie over de poëzie van de twintigste eeuw.

Alexander Kluge, eveneens een bewegelijke geest en een jaar jonger dan Enzensberger, zei over zijn intellectuele metgezel: ‘Ik heb net een filmportret van hem gemaakt, en de titel karakteriseert hem: Ik ben de saboteur van mijn depressies. Enzensberger was altijd een rebelse denker, altijd in beweging en hij wist altijd te verrassen. Een mens van het 21^ste eeuw, met wortels in de 18^de eeuw, verlicht en encyclopedisch.’

Zijn poëzie en boeken als Telduivel en De eigenzinnigheid van Hammerstein zullen ons bijblijven, maar hij was niet alleen een geniaal auteur, maar ook een geslaagd oprichter: het politiek-culturele periodicum Das Kursbuch is van hem (en was een baanbrekende intellectuele leidraad voor de opstandige studenten van 1968), en zijn Andere Bibliothek, wier nichtje bij Cossee de reeks Cossee Century is geworden, verraste ons altijd weer met de meest fantastische herontdekkingen.

Een Fensterplatz in de hemel van de literatuur is hem zeker, en ik zie hem al met Voltaire en Montaigne een glaasje rood genieten.

                                                                                                          Christoph Buchwald