BOEKEN
BOEK

Heldenangst
Gabriel Chevallier
Een meeslepend en hartverscheurend relaas, dat de verzwegen achterkant laat zien van de zo geprezen ‘heldenmoed’.
Jean Dartemont is negentien jaar oud als in de zomer van 1914 de oorlog tussen Duitsland en Frankrijk uitbreekt. Aangestoken door het aanvankelijk enthousiasme van de Fransen die denken Duitsland snel onder de voet te kunnen lopen, meldt hij zich bij het Franse leger. In Jeans jeugdige ogen is de oorlog een avontuur dat je moet meemaken. Zijn geestdrift slaat snel om in teleurstelling en desillusie. Het leger blijkt een vergaarbak van menselijke zwakheden en afwijkingen, domheid, afstomping, smerigheid en wreedheden.
De nutteloze oorlog, waaraan inmiddels de halve wereld deelneemt, sleept zich voort en eist dagelijks ontelbare slachtoffers, die dood op het slagveld achterblijven of zwaar verminkt in het veldhospitaal verdwijnen. Jean voert getrouw zijn taken uit, maar zijn scherpe geest registreert ieder gruwelijk detail van het leven in de loopgraven.
Chevallier is een meester in het schilderen van beelden. Als bij een toverlantaarn ontrolt zich voor onze ogen het leven in oorlogsgebied. We zien de geteisterde landschappen en de geruïneerde dorpen. We horen het gebulder van de kanonnen, ruiken de dood en vooral de angst. We volgen de jonge helden die op kerstavond met de leeftijdsgenoten van de vijand een schnaps gaan drinken en op eerste kerstdag weer op elkaar schieten. Maar we delen ook de zelfreflectie en ironische overpeinzingen van de auteur, genieten van zijn precieze taalgebruik en heldere zinnen.
Een meeslepend en hartverscheurend relaas, dat de verzwegen achterkant laat zien van de zo geprezen ‘heldenmoed’.
De brand smeulde al diep in Europa, en het zorgeloze Frankrijk, in lichte jurkjes, strohoeden en flanellen pantalons, pakte zijn koffers om met vakantie te gaan. De hemel was wolkeloos blauw, een optimistisch blauw, en het was verschrikkelijk warm: een hittegolf viel te vrezen. Het zou goed toeven zijn op het platteland of aan zee. De caféterrassen roken naar koele absint en de zigeunerorkesten speelden Die Lustige Witwe, het succesnummer van het moment. De kranten stonden vol met nieuwtjes over een belangrijk proces dat de gemoederen bezighield.
Daarbij was het de vraag of de vrouw die door sommigen ‘de bloedige Caillaux’ werd genoemd, zou worden vrijgesproken of veroordeeld; of het pleit gewonnen zou worden door de bulderende Labori, haar advocaat, en de kleine heetgebakerde Borgia, haar man – een tweetal dat ons een tijdlang had beziggehouden (gered, zeiden sommigen). Verder keek men niet. De treinen puilden uit van de reizigers en aan de stationsloketten kon men rondreisbiljetten kopen: twee maanden vakantie in het vooruitzicht voor de rijke mensen.
Aan die heldere hemel zigzagden, verscheidene malen, enorme bliksemschichten: Ultimatum… Ultimatum… Ultimatum… Maar Frankrijk zei, terwijl het naar de wolken keek die zich in het oosten opstapelden: ‘Het onweer komt dáár.’
Een donderslag in de ijle lucht van het ÃŽle-de-France. De bliksem treft het ministerie van Buitenlandse Zaken.
Voorrang! De telegraaf ratelt onafgebroken, vanwege Staatsredenen. De postkantoren geven gecodeerde telegrammen door met de vermelding: Dringend.
Bij alle gemeentehuizen worden aanplakbiljetten opgehangen.
De eerste kreten: het staat te lezen!
De straat haast zich, de straat gaat hollen.
De cafés lopen leeg, de winkels lopen leeg, de bioscopen, de musea, de banken, de kerken, de huizen en de politiebureaus lopen leeg.
Heel Frankrijk staat voor de aanplakbiljetten en leest: vrijheid, gelijkheid en broederschap – algehele mobilisatie.
'Het lezen van Heldenangst is een intense, bijna fysieke ervaring waaruit je je maar moeilijk kunt losmaken.' - de Volkskrant ****
'Het boek is een navrante aanklacht, in het algemeen tegen de absurditeit van de oorlog en in het bijzonder tegen diegenen – generaals, politici, fabrieksdirecteuren – die voordeel bij de voortgang van WO I hadden. Dat is evident. Maar het kan geen kwaad ons ook te realiseren dat de gruwel van de oorlog een onweerstaanbaar literair onderwerp is. Voor mannelijke lezers is een anti-oorlogsroman in de eerste plaats een oorlogsroman. Dat is vanwege de theatrale glans, de paradoxale romantiek van de oorlog: van een afstand bekeken is een nachtelijk bombardement een machtig vuurwerk.' - NRC Handelsblad
'Chevallier maakt niets mooier dan het is. Juist door zijn reële manier van vertellen en zijn logische redeneringen legt hij de waanzin van de oorlog bloot. En daarin schuilt zijn grootste verdienste.' - Literair Nederland
'Wie iets wil voelen en weten van de Eerste Wereldoorlog, wie zich geërgerd heeft aan de fictie van Jonathan Littel (ofschoon Tweede Wereldoorlog): Lees dit boek! Fantastisch. Opgenomen in de Cossee Century reeks, terecht.' - AVRO Opium
'Geen wonder dat het boek bij het verschijnen in 1930 bij heel wat patriottische Fransen in het verkeerde keelgat schoot. Want het patriottisme en de oorlog worden levend gehouden door de generaals die het overleefd hebben. Zij kunnen het navertellen en schrijven mee aan de geschiedenisboeken. Zij bepalen wat heldhaftig is. En net het begrip ‘held’ wordt door Chevallier genadeloos ontbeend. Want in de loopgraven is een held vaak gewoon iemand bij wie de stoppen doorslaan, een jongen die zijn verstand kwijtraakt en als een dolleman zijn angst opzij schuift om met doodsverachting voorwaarts te struikelen. En het geluk heeft het te kunnen navertellen.' - Metro.be ****
'Chevallier beperkt zich tot droge vaststellingen. Die observaties en bedenkingen zijn echter zo intelligent en sterk geformuleerd dat Heldenangst de term klassieker zeker verdient.' - CuttingEdge.be
Recensie op CuttingEdge.be
Chevalier beperkt zich tot droge vaststellingen. Die observaties en bedenkingen zijn echter zo intelligent en sterk geformuleerd dat ‘Heldenangst’ de term klassieker zeker verdient.
Bron: CuttingEdge.beRecensie op Volkskrant.nl
Het lezen van Heldenangst is een intense, bijna fysieke ervaring waaruit je je maar moeilijk kunt losmaken.
Bron: Kunst.Volkskrant.nlRecensie op 8weekly.nl
Heldenangst, geschreven door de Franse schrijver Gabriel Chevalier (1895–1969), beschrijft de schrikwekkende oorlogservaringen van de negentienjarige Fransman Jean Dartmont. Wanneer in de zomer van 1914 de oorlog uitbreekt tussen Duitsland en Frankrijk, meldt de onervaren student Jean zich aan bij het leger. Sceptisch over roem en heldendaden vertrekt hij richting het front waar tot zijn schrik maar één emotie overheerst: angst.
Bron: 8weekly.nlRecensie op NRCBoeken.nl
‘En heb je het naar je zin, daarginds?’ Gabriel Chevallier schreef een navrante aanklacht tegen de absurditeit die oorlog heet Hoe kunnen volwassen mannen zich als kuddedieren laten afslachten voor de reputatie van officieren?
Bron: NRCLux.nlBespreking op AVRO Opium.nl
Een boek dat nog meer indruk maakt misschien dat La Motte is Chevalliers Heldenangst dat zich juist aan het front afspeelt van die zelfde oorlog.
Bron: Cultuurgids.avro.nlVertaalster Prescilla van Zoest over Heldenangst
La Peur (1930), het verslag van de hel van het WOI-front van infanterist en romancier Gabriel Chevallier, werd vorig jaar herontdekt.
Bron: Athenaeum.nlwinnaar van de Scott Moncrieffprijs, uitgereikt door The Times Literary Supplement